“Ik hoef de mensen niet te onderwijzen”

Ik tref Hans Steffelaar in zijn atelier, een grote, afgetimmerde ruimte in een manege. Het is koud. Het heteluchtkanon staat te loeien en maakt tamelijk veel lawaai, zodat ik, eenmaal thuis gekomen, met moeite mijn opname van het interview kan terugluisteren. Ik begin maar eens met de vraag wat het volgens hem is dat een schilderij tot een goed schilderij maakt? Die tamelijk voor de hand liggende vraag blijkt een moeilijke. Na enig uh en ah:
“Een schilderij kan om tal van redenen een goed schilderij zijn, en om tal van redenen een slecht. Maar waar ‘m dat in zit, valt echt nauwelijks uit te leggen. Gewoon maar kijken en veel zien, op een gegeven moment merk je wel wat beklijft en wat niet. Wat goed is en wat niet. Naar mijn eigen werk blijf ik kijken, en vaak verbeteren ook. Eigenlijk zitten onder al mijn schilderijen eerdere versies van het uiteindelijke beeld. Daarom hou ik zo van verf. Verf is geduldig, verf kun je wegschilderen. Ook als ik aan iets nieuws begin, vaak in eerste instantie gebaseerd op een stuk van een tekening of een afbeelding in de krant die me raakt, verandert het al werkend van uiterlijk, kleur en compositie. Er moet iets ontstaan waarvan je voelt dat er iets niet deugt. Het wrange gevoel bij de eerste opzet is het kompas waarop ik vaar.”
Maar waarom geen bloemen, waarom overwegend die onderwerpen die met dood, bederf, en verval te maken hebben, vraag ik.

Hans Steffelaar in atelier, foto R. ten Tusscher

“En de schoonheid daarvan”, vult Steffelaar aan. “Het onderwerp dat ik kies zegt wat over mij, dat is waar. Het gaat eigenlijk altijd over hetzelfde. Het raakt me dat mensen zo graag de confrontatie met het schadelijke uit de weg gaan en zich haast van nature richten op vermaak, gemak en geruststelling. Vooral nu. Het aanbod voor verstrooiing is zo groot. Daarnaast heb ik een serie geschilderd die ik ‘Dementie van het gevoel’ genoemd heb naar aanleiding van een bericht in de krant. Dementie van het gevoel zou aan te wijzen zijn met een pijltje op een hersenscan. Dat trof mij zeer. Wat voor gevolgen heeft dat? Hoe gaan we daar mee om?

We zijn zo druk met het leven van alledag dat we minder alert zijn op zaken die ons gevoel, ik zou haast willen zeggen, hard nodig heeft. De horreur van de slacht, de schoonheid van het slachtoffer, de treurigheid van het oorlogsbedrijf en het gemak waarmee we eroverheen leven, houdt me bezig. Ik wil geen moralist zijn, maar ben er wel op uit de kijker beet te pakken. En wel meteen, zonder cerebrale constructies of de veronderstelling van voorkennis.”

De beelden die Hans Steffelaar levert zijn indrukwekkend, prachtig geschilderd en alles wat je er meer over zou kunnen zeggen, maar inderdaad: zelden opbeurend. Je zou je kunnen afvragen wie ervoor kiest om een beeld van vervallen zerken boven de bank te hangen, -als het überhaupt al past, want de maten van de schilderijen van Hans Steffelaar vallen in de categorie ‘groot’ tot ‘heel groot’.  Waarom niet iets commerciëler, want bewonderaars genoeg die echter stuiten op de praktische bezwaren.
“Ik slaag er niet zo in om in kleine werken waar te maken wat ik wil. Groot communiceert nu eenmaal anders. Maar het is wel onhandig,” geeft Hans Steffelaar toe, “qua opslag, verhuizing en ze passen inderdaad niet bij mensen boven de bank. Ik zadel mijn familie op met kubieke meters waar je niet van terug hebt. Daar ben ik zorgelijk over. Maar het is nooit een overweging geweest om dan maar wat handzamer formaten te gaan gebruiken.”

Verder vindt de kunstenaar dat er niet meer over te zeggen valt. Het is wat het is. En: als de emotie niet overgebracht wordt door het werk zelf, zijn woorden en toelichtingen futiel. We gaan bij hem thuis, in de warmte, een broodje eten.

Lucy Engelen
30 december 2013